فریدون فریاد در سال ۱۹۸۵ ایران را ترک کرد و به آتن رفت

فریدون فریاد، شاعر و مترجم ادبیات یونانی بر اثر ابتلا به سرطان روده در یکی از بیمارستان‌های شهر آتن درگذشت.

به گفته ژیلا عابدین‌زاده، یکی از بستگان فریدون فریاد، او نزدیک به بیست روز در بیمارستان بستری بود که در این مدت یک بار هم به تیغ جراحی سپرده شد، اما از آنجا که سرطان در بدن بیمار پخش شده بود، کاری از پزشکان برنیامد.

عابدین‌زاده به خبرگزاری ایسنا گفته است که مراسم خاک‌سپاری فریدون فریاد در آتن برگزار می‌شود، جایی که این شاعر ۶۲ ساله، چهار دهه پایانی عمر خود را در آنجا گذرانده است.

از خرمشهر تا آتن

فریدون فریاد زاده خرمشهر بود، شهری که در شعرهایش بازتاب بسیار داشته‌است با خانه‌هایی "سنگین و تاریک" که هنوز زخم جنگ بر پیکرشان نمایان است. در سال ۱۹۸۵ ایران را ترک کرد و به آتن رفت، پایتخت باستانی یونان که ایرانیان مهاجر کمتر جلب آن شده‌اند و همین نیز او را ازجریانات اصلی ادبی در ایران دور نگاه داشت.

به زبان یونانی شعر می‌سرود، چنانچه معروف‌ترین مجموعه شعر او، "آسمان بی‌گذرنامه" متشکل از ۸۱ شعر است که بیشتر آنها را به زبان یونانی سروده‌است. این مجموعه سال‌ها پس از انتشار در یونان، بخت انتشار در ایران و به زبان فارسی را نیز پیدا کرد، اما نسخه فارسی کتاب شامل یک دفتر دیگر هم بود که گزیده‌ای از شعرهای سالیان او را در برمی‌گرفت، اشعاری از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۸۲.

او چند سال قبل در مصاحبه‌ای با رادیو زمانه درباره تجربه سرودن اشعار این کتاب به زبانی یونانی گفته بود: "این اولین تجربه بود که به زبان دیگر هم شعر بگویم و تجربه‌ جالبی بود. چون می‌توانستم در ابعاد دیگری شعر را تجربه کنم. یعنی ببینم در یک خانه دیگر، شعر چطور می‌تواند خودش را متجلی کند."

اما او به جز این کتاب چندین مجموعه شعر دیگر نیز دارد که اولین آنها در روزهای انقلاب سال ۱۳۵۷ با نام "آوای نهنگ" منتشر شد و دومی نیز سال بعد آن با نام "شاعر جوان".

دوستی با یانیس ریتسوس

شعر ریتسوس آن‌قدر وسوسه‌انگیز بوده‌است که مترجمان بسیاری را در سرزمین‌های مختلف جهان به صرافت ترجمه بیندازد. در ایران نیز چهره‌هایی مانند احمد شاملو، قاسم صنعوی و احمد پوری دچار این وسوسه شده‌اند و ترجمه خود را از شعرهای این شاعر چپ‌گرای یونانی ارائه کرده‌اند، اما ترجمه‌های فریدون فریاد از یانیس ریتسوس شهرت خاصی دارد، چنان‌چه برای خواننده فارسی زبان، نام فریدون فریاد اغلب تداعی‌گر ریتسوس می‌شود.

یکی از دلایل این اتفاق می‌تواند دوستی دیرین این دو باشد که در آتن شکل گرفت و تداوم پیدا کرد. اگر فریاد شعرهای ریتسوس را به جامعه ادبی ایران معرفی کرده‌است، ریتسوس نیز در معرفی فریدون فریاد به خواننده یونانی زبان ادبیات کوتاهی نکرده‌‌است. اصلا شعرهای مجموعه "آسمان بی‌گذرنامه" با مقدمه یانیس ریتسوس در یونان منتشر شده‌است، اشعاری که ریتسوس آنها را ساده، دقیق، پاکیزه، روان و بدون آرایه‌های زاید و عناصر تزیینی می‌داند.

فریاد در همان مصاحبه می‌گوید: "من شاید بیش از سیصد شعر کوتاه به زبان فارسی و یونانی نوشتم و چون... ریتسوس این شعرها را دید ‌ به من پیشنهاد کرد‌ که از میان آنها تعدادی را انتخاب کنم که من پذیرفتم و هشتاد و یک شعر برگزیده شد. او هشتاد و یک شعر را خواند و یک مقدمه بر آن نوشت که به هر حال مقدمه جالبی است... برای من باعث غرور بود‌ که او این مقدمه را نوشت."

به جز این، ریتسوس یکی از آثار فریدون فریاد را به یونانی ترجمه کرده‌است که این یکی داستانی است برای کودکان و نوجوانان به نام "خواب‌هایم پر از کبوتر و بادبادک است".

اما آن‌چه فریاد از ریتسوس به زبان فارسی برگردانده، دو مجموعه شعر است که اولی با نام "تقویم تبعید" در سال ۱۳۶۹ منتشر شد و دومی نیز در سال ۱۳۸۲ با نام "زمان سنگی".

آثار دیگر فریاد

فریدون فریاد در معرفی آثار کلاسیک ایران به جامعه ادبی یونان نیز کوشا بوده‌ و پاره‌ای از اشعار حافظ، عطار و خواجوی کرمانی را به این زبان برگردانده‌است. از یونانی به فارسی نیز به جز شعرهای ریتسوس، مجموعه‌ای از داستان‌های آنتونیس ساماراکیس را ترجمه کرده‌ که عنوان آن "نفس و داستان‌های دیگر" است.

مجموعه این فعالیت‌ها از نگاه مسئولان یونسکو پنهان نمانده‌است به طوری که با اهدای مدالی از او تقدیر به عمل آورده‌اند.

همچنین مستندی نیز درباره زندگی او ساخته شده که تلویزیون یونان آن را پخش کرده‌است.